Ewolucja funkcji neonu od komunikatu użytkowego do autonomicznego nośnika artystycznego.

Konwersatorium z Julią Majewską 
W nawiązaniu do neonów z wystawy Jaśnie Oświecone, m. in. Błyskawica Siatkarki – fragment happeningu Pauliny Ołowskiej.

Neony, kształtując urbanistykę Warszawy, stały się elementem jej tożsamości, genius loci miasta. Pierwszy warszawski neon zabłysnął w 1926 roku na dachu willi Marconiego, stojącej u zbiegu ul. Marszałkowskiej 101 i Alej Jerozolimskich, reklamując Zjednoczone Browary Warszawskie „Haberbusch i Schiele”. Już w ciągu kilku kolejnych lat główne arterie Warszawy lawinowo rozbłysły światłami neonów. Medium to wpisało się w historię Warszawy jako atrakcyjny wizualnie, przyciągający wzrok komunikat, jednocześnie jednak pełniło funkcję użytkową – reklamowało produkt. Jego istnienie i forma podporządkowane były treści handlowej.

Potem przyszła wojna i zatopiła tę świetlną Atlantydę. Jednak miasto zdążyło już przyswoić neon jako kreacyjny element swojej przestrzeni. Po 1945 roku neon szybko powrócił do przestrzeni miejskiej stolicy. Zmiana systemu jednak pociągnęła za sobą zmianę funkcji: neon przestał reklamować, a zaczął dekorować i doświetlać – stając się elementem wizualnym miasta, nierzadko integralną częścią architektury. W nowej roli – oderwanej od funkcji reklamowej – stanowił jakościową przemianę w krajobrazie miejskim, silnie kojarzoną z obrazami zachodnich metropolii nocą. Co więcej, niósł ze sobą potencjał modernizacyjny. Wtedy też za projektowanie neonów zaczęli odpowiadać artyści, a monopol na ich produkcję otrzymało Przedsiębiorstwo Usług Reklamowych „Reklama”, o wysokich ambicjach artystycznych.

Na przestrzeni dekad funkcja neonu stale ewoluowała – stopniowo odrywała się od reklamy, zrywała z funkcją informacyjną i ornamentalną. Wreszcie neon stał się autonomicznym nośnikiem artystycznym. Z przestrzeni ulicy trafił do wnętrza galerii – już nie jako komunikat, lecz jako praca artystyczna.

Julia Majewska – historyczka sztuki i architektury, varsavianistka, doktorantka Szkoły Doktorskiej Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Warszawskiego ze specjalizacją nauki o sztuce (2021-2025), od 2021 roku współpracuje z Archiwami Artystek i Artystów Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie badając nieopracowane zbiory Archiwum Neonów Warszawy, badaczka warszawskich neonów po 1956 roku i architektury modernizmu, prowadzi wykłady poświęcone architekturze Warszawy i historii neonów (m.in. Uniwersytet Warszawski, DSH, Centrum Łowicka, MSN, DESA), publikuje w czasopismach naukowych, „Stolicy” i na blogu poświęconym architekturze i sztuce „Miasta Rytm”. 

Wydarzenie towarzyszące wystawy Jaśnie Oświecone

Alicja Żebrowska, Hubert Czerepok, Magdalena Pela, Leon Tarasewicz, Krzysztof Franaszek, Paweł Błęcki, Kamila Mróz, Mateusz Choróbski, Alexandra Grant, Wojciech Leder, Dominik Lejman, Paulina Ołowska

Fot. Marek Gardulski, źródło Vogue