Śladem Jednonogiego | Bożenna Biskupska

Przy obcowaniu z dziełem sztuki trzeba je bardzo uważnie spostrzegać i od uważnego opisu rozpocząć swój wewnętrzny stosunek do dzieła. Dopiero wtedy można przez nie usłyszeć duszę twórcy, a nieraz duszę epoki. 

Zainspirowana zabieram nas na przechadzkę wspartą przewodnim słowem Władysława Witwickiego, który w 1937 roku udał do Aten, a ja jego stylem do Sokołowska. 

Śladem jednonogiego. Będzie to przechadzka po różnych czasach i przestrzeniach, oglądanie tego czego przed oczami nie ma, a to co jest to – pełna ciszy wielkość. Dzieło rąk, ale przede wszystkim duszy. Jego forma i znaczenie przerasta miarą codzienne ludzkie sprawy. Budowla możliwa, Misterium Czasu, Non omnis moriar, Rysunek rzeźby, System wytyczania obrazu 01 i on Jednonogi. 

Co to za zwierzę, które rano chodzi na czterech nogach, w południe na dwóch, a wieczorem na trzech?* Organizm wyższy, pamiętacie którego rzędu? Na pewno to kręgowiec. Zagadka rozwikłana. Dzielny Edyp – umiał odczytać proroczy sen, który zesłał mu odpowiedź. Dziś oko w oko nie ze Sfinksem, i nie na życie lub śmierć, ale o życiu i śmierci z Bożenną Biskupską Śladem Jednonogiego. Należy przyjrzeć się jego przewlekłej obecności. Figura niezwalczona, niemal zawsze wierna swojej pierwotnej pisowni. 

Z pewnością wielką literą. Słup potężny, mocny i ostry. Nie ma w nim przesady, należycie wymierzony Jednonogi, nie tyle zostawia ślad co odcisk, ale gdyby wymusić na nim ruch. Jest formą dynamiczną ale raczej w płaszczyźnie wertykalnej. Ożywa powyżej lini nogi. Jest w nim coś ludzkiego i zwierzęcego. Stwórczyni zostawia nas w niedopowiedzeniu. Skutecznie zaciera ślady. Powołany w betonie jest chłody, szorstki i pomarszczony, w brązie do dotykania i oglądania z każdej strony, na obrazie prawie zawsze profilem. 

Opis cech fizycznych prowadzi nas na ścieżkę odkrycia istoty powołanego bytu. Kim jest?

Artystka stworzyła prosty anatomicznie i niezawiły przestrzenie model, którego budowę w rysunku, malarstwie i rzeźbie nieustannie powtarza tworząc triumfalne armie jego figur, cieni i odbić. Żyją stadnie, nie tracąc swojej indywidualności. Grupowanie bez kategoryzacji. Może okazać się, że i dla nas jak dla mitycznego Edypa świat fizyczny nigdy nie będzie wystarczającym źródłem do znalezienia potrzebnej odpowiedzi. Bo jak daleko sięgnąć, które istotności wydobyć. Kogo mieć za przewodnika, by nie dać się zwieść na manowce. Nie zbezcześcić pogrzebanych dawno idei. Nie zadeptać samosiejek. Wskrzeszać uroczysko (czyt. Sokołowsko). Wytwarzać zbiorową wartość. 

Śladować, zostawić cień. 

Biskupska balansując między ostatecznościami stworzyła pole swojej oryginalności, której ikoniczną postacią jest Jednonogi. To meta jednostka, powoływana maksymalnym wysiłkiem, rozpostarta pomiędzy czasem i przestrzenią, przynależna do gramatyki twórczej Biskupskiej i jednocześnie z niej wyzwolona. Jednonogi ustawiony obok Wenus z Milo i Nike z Samotraki staje się dziejowym skrótem unaoczniającym, że materia życia poddana obróbce czasu i historii jest motywem zawsze godnym piedestałów. 

*Sfinks w mitologii greckiej to uskrzydlony potwór o ciele lwa oraz głowie i piersiach kobiety. Pilnowała dostępu do Teb, siedząc na skale w wąwozie i pożerając ludzi, którzy nie potrafili rozwiązać jej zagadki. Zadawała pytanie, którego nauczyła się od muz: „Co to za zwierzę, które rano chodzi na czterech nogach, w południe na dwóch, a wieczorem na trzech?” Edyp po wróżebnym śnie rozwiązał jej zagadkę odpowiadając, że to człowiek Rozwiązanie zagadki spowodowało śmierć potwora, który rzucił się w przepaść.

Karolina Kliszewska – kuratorka